Programma 5 Wmo, jeugdzorg en participatiewet

a. Samenkracht en burgerparticipatie (incidenteel voordeel € 92.500 in 2022, nadeel
€ 32.500 in 2023)
Er is een incidenteel voordeel van € 60.000 op ondersteuning mantelzorg. In 2022 zouden wij nader verkennen of er behoefte is om het mantelzorgcompliment, respijtzorg en
ondersteuning in lotgenotencontact verder uit te werken. In verband met andere urgente onderwerpen hebben wij hieraan minder uitvoering kunnen geven. In 2023 en 2024 gaan wij verder met dit thema, waarbij het Uitvoeringsplan meedoen en samenleven richting gaat geven.

In de Eerste bestuursrapportage 2022 is een budgetafwijking met een budgettair neutrale uitwerking opgenomen voor schoolmaatschappelijk werk. Het ging om een bedrag van
€ 61.507 voor de jaren 2022 en 2023. Dit is in de eerste bestuursrapportage verwerkt als een baat en een last. Omdat de middelen bestemd zijn voor 2022 en 2023 stellen wij uw raad voor om het restant van 2022 (€ 32.500) te bestemmen voor 2023. Dit dient u in relatie te zien met het voordeel/nadeel genoemd onder hoofdstuk Algemene dekkingsmiddelen, taakveld 0.10 mutaties in Algemene reserve.

Er is een budgetafwijking met een budgettair neutrale uitwerking in verband met de opvang van vluchtelingen uit Oekraïne. Wij vangen 145 vluchtelingen op in drie locaties (de voormalige basisschool Isandra in IJzendoorn, het voormalige politiebureau en de voormalige Rabobank in Kesteren). Daarnaast betalen wij leefgeld en een wooncomponent aan Oekraïense vluchtelingen die in particuliere opvanglocaties zijn opgevangen. Het Rijk heeft toegezegd dat de werkelijk gemaakte kosten worden gecompenseerd. In de Jaarstukken 2022 ziet u terug welke kosten wij in verband met de opvang hebben gemaakt en wat wij met het Rijk zullen verrekenen.

b. Inkomensregelingen (structureel nadeel € 1.059.365 in 2022, vanaf 2023 € 113.232)
In de meicirculaire en septembercirculaire 2022 hebben we middelen ontvangen voor energietoeslag. Dit leidt tot een incidenteel nadeel van respectievelijk € 456.945 en € 424.168. Dit nadeel dient u in relatie te zien met het voordeel genoemd onder hoofdstuk Algemene dekkingsmiddelen, taakveld Algemene Uitkering.

Op dit moment gaan we uit van een budgettair neutrale uitwerking op bijzondere bijstand. We verstrekken de energietoeslag aan mensen met een minimum inkomen (120% van de bijstandsnorm). We zien een toename in de uitgaven bijzondere bijstand door een hogere instroom van statushouders en meer aanvragen van mensen met een minimum inkomen, maar daar staat een hogere baat uit terugvorderingen voor (bijzondere) leenbijstand tegenover.

Er is een incidenteel nadeel van € 65.020 op de Tijdelijke Overbruggingsregeling Zelfstandig Ondernemers (TOZO). In 2020 en 2021 bestond deze regeling in verband met de coronamaatregelen. Deze vorm van bijstandverlening voor zelfstandigen werd uitgevoerd door gemeente Buren en dienden wij te verantwoorden via de SiSa (single information, single audit). Naar aanleiding van de ingediende SiSa hebben we voor 2020 een klein bedrag extra ontvangen, maar over het jaar 2021 vorderde het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid onlangs een hoger bedrag terug. Het verschil is naar alle waarschijnlijkheid ontstaan doordat aflossingen op verstrekte TOZO-kredieten als baat in onze jaarrekening zijn verwerkt, terwijl in deze specifieke regeling het Rijk deze baat terugvordert.

We verwachten een structureel nadeel van € 113.232 op Inkomensvoorzieningen. De Rijksbijdrage gebundelde uitkering (BUIG) is (landelijk) naar beneden bijgesteld in verband met meevallende werkloosheidscijfers. In Neder-Betuwe zien we de uitgaven voor bijstand stabiel blijven, omdat naast uitstroom ook sprake is van instroom in de bijstand door onder meer het wegwerken van onze achterstand in de huisvestingstaakstelling voor statushouders. We zien steeds meer werkgevers die mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt een kans geven zonder dat hier loonkostensubsidie tegenover staat. Dat houdt een besparing in op uitgaven voor loonkostensubsidie, maar aan de andere kant wordt het daaropvolgende jaar de Rijksbijdrage naar beneden bijgesteld.

c. Begeleide participatie (incidenteel nadeel € 129.195 in 2022)
In de meicirculaire 2022 hebben we middelen IU Participatie ontvangen. Deze middelen ontvangen wij in het kader van de Wet Sociale Werkvoorziening en beschut werk en betreft een loon- en prijsbijstelling. Dit leidt tot een incidenteel nadeel van € 70.385 voor 2022. Dit nadeel dient u in relatie te zien met het voordeel benoemd onder hoofdstuk Algemene dekkingsmiddelen, taakveld Algemene uitkering.

Op Werkzaak WIW (voormalige Wet inschakeling werkzoekenden) verwachten we een incidenteel nadeel van € 52.560 voor 2022. Dit wordt veroorzaakt door een tegenvaller ten opzichte van de jaarrekening 2021 van Werkzaak. In 2021 vond een grote aanpassing plaats in de P&C documenten van de Gemeenschappelijke Regeling Werkzaak Rivierenland. Er is een omslag gemaakt, waarin kosten en baten voor de Participatiewet en Sociale werkvoorziening strikter zijn gescheiden. Na vaststelling van de jaarrekening 2021 en de daaruit volgende afrekening, kwam naar voren dat hierin een fout is ontstaan en de teruggave van Werkzaak lager was dan verwacht. In de Begroting 2022 en verder van Werkzaak is deze fout hersteld.

Overige kleine verschillen binnen dit taakveld bedragen een incidenteel nadeel € 6.250 voor 2022, en behoeven geen toelichting.

d. Arbeidsparticipatie (incidenteel nadeel € 76.080 voor 2022, € 59.487 voor 2023 en
€ 47.086 voor 2024)
In de meicirculaire en septembercirculaire 2022 hebben we middelen ontvangen voor Inburgering en voor Maatschappelijke begeleiding statushouders (DU).
Voor Inburgering gaat het om respectievelijk een nadeel van € 8.444 voor 2022 (meicirculaire) en een nadeel van € 27.346 voor 2022, € 59.487 voor 2023 en € 47.086 voor 2024 (septembercirculaire).
Voor Maatschappelijke begeleiding statushouders (DU) gaat het om een nadeel van € 40.290 in 2022 (septembercirculaire).
Het nadeel op dit taakveld dient u in relatie te zien met het voordeel genoemd onder hoofdstuk Algemene dekkingsmiddelen, taakveld Algemene uitkering.

e. Geëscaleerde zorg 18+ (incidenteel voordeel € 180.000 voor 2022, nadeel € 30.000 voor 2023)
In 2022 verwachten we een incidenteel voordeel van € 180.000 op Beschermd Wonen. Het Rijk heeft wederom de financiële transitie Beschermd Wonen uitgesteld (tot 1 januari 2024). Gevolg hiervan is dat wij het bedrag, dat wij in 2020 incidenteel van de gemeente Nijmegen hebben ontvangen (opheffing reserve) om het verwacht financieel risico te kunnen dekken, in 2022 niet nodig hebben. Daarnaast heeft Nijmegen als centrumgemeente ook in 2022 extra kosten voor de transitie op zich genomen, die anders ten laste van onze begroting zouden zijn gegaan.
Wij stellen uw raad voor om € 30.000 te bestemmen voor 2023. Ook in 2023 zal Nijmegen als
centrumgemeente een groot aantal kosten, die we als gemeente op Beschermd Wonen maken, voor haar rekening nemen. Op het moment van schrijven zijn afspraken hierover zo goed als afgerond, maar bestaat er nog wel een financieel risico, dat we met dit bedrag willen afdekken.
Dit dient u in relatie te zien met het voordeel/nadeel genoemd onder hoofdstuk Algemene dekkingsmiddelen, taakveld 0.10 mutaties in Algemene reserve.

f. Geëscaleerde zorg 18- (incidenteel nadeel € 25.037 voor 2022)
In de meicirculaire 2022 hebben we middelen IU Voogdij ontvangen. Het gaat om een incidenteel nadeel van € 25.037.
Dit nadeel dient u in relatie te zien met het voordeel genoemd onder hoofdstuk Algemene dekkingsmiddelen, taakveld Algemene uitkering.

g. Kleine verschillen overige taakvelden ( incidenteel voordeel € 5.405)
Kleine verschillen behoeven geen toelichting.

ALGEMEEN BEELD BUDGETTEN WMO EN JEUGDWET
In 2021 heeft een herijking plaatsgevonden op de budgetten Wmo en Jeugdwet. U bent hierover geïnformeerd in een raadsinformatiebrief d.d. 20-10-2021 (RIB-68) en de herijking is destijds verwerkt in de Bestuursrapportage najaar 2021. Daarbij hebben wij aangegeven dat wij de financiële ontwikkelingen blijven volgen.

In deze tweede bestuursrapportage 2022 worden de budgetten Wmo en Jeugdwet niet tussentijds aangepast. Dit zullen we doen bij de Jaarstukken 2022. Wel vinden we het belangrijk om u in deze rapportage te informeren over de ontwikkelingen die wij zien, en de verwachte effecten – op hoofdlijnen – daarvan op de Jaarstukken 2022.

Wmo
Op basis van de informatie die wij tot nu toe hebben, zien we over het algemeen relatief kleine budgetafwijkingen ten opzichte van de herijking 2021 en daarmee de begroting. Daarbij merken wij op dat het altijd om een momentopname gaat en dit geen garantie is dat er bij de Jaarstukken 2022 geen budgetafwijkingen te melden zijn.

Waar wij wel een relatief grote budgetafwijking zien, is Wmo Zorg in Natura en Zorg in PGB. Bij de Jaarstukken 2021 hebben wij gemeld dat de stijging van de lasten voor deze zorg minder hard is doorgezet dan wij in de herijking van oktober 2021 verwachtten. Bij de Jaarstukken hebben wij dit vooralsnog beoordeeld als incidenteel, omdat wij een toename zagen in de aanvragen voor deze typen zorg. Op dit moment zien wij dat de verwachte totale uitgaven voor 2022 in lijn liggen met de totale uitgaven in 2021. Daarom is onze beoordeling nu dat het voordeel ten opzichte van de begroting kan worden gezien als structureel. En verwachten wij bij de Jaarstukken 2022 een voordeel te kunnen melden. De aanvragen voor deze typen van zorg zien wij nog steeds niet afnemen, maar wij indiceren wel steeds scherper op wat daadwerkelijk nodig is en proberen waar mogelijk dure specialistische zorg af te schalen naar goedkopere reguliere zorg.  

Jeugd
In de Jaarstukken 2021 hebben wij een voordeel verantwoord op Jeugdhulp Zorg in Natura. Vanwege de hoge uitgaven op Jeugdhulp in eerdere jaren zijn wij voorzichtig geweest en hebben wij de helft daarvan aangemerkt als structureel. Dit is verwerkt in de Eerste Bestuursrapportage 2022. Op dit moment verwachten wij bij de Jaarstukken 2022 wederom een voordeel op Zorg in Natura te kunnen melden. Onze eerste beelden hierbij zijn, dat het voordeel in de Jaarstukken 2021 inderdaad een structureel karakter heeft gehad. Ook zien wij een afname in het aantal cliënten ten opzichte van 2021. Mogelijk beginnen wij de resultaten te zien van maatregelen die wij hebben ingezet. Een eerste voorzichtige verklaring voor de afname van het aantal cliënten, is dat wij investeren in samenwerking en kortere lijnen, onder meer op het grijze gebied tussen Jeugdwet en Passend Onderwijs. Ook zetten wij in op normaliseren en verwijzen wij - waar mogelijk - cliënten eerst naar het voorliggend veld.
We verwachten bij de Jaarstukken een nadeel te melden op Jeugdhulp PGB. Jeugdhulp PGB heeft over de jaren heen een sterk wisselend karakter. Ook verwachten wij bij de Jaarstukken een nadeel te melden op het Landelijk Transitie Arrangement (LTA). Dit is specialistische zorg voor specifieke doelgroepen, zoals persoonlijkheidsstoornissen en complexe multiproblematiek. Deze zorg wordt niet (in regioverband) door ons ingekocht, maar op landelijk niveau door de VNG. Hierop hebben wij als gemeente slechts beperkte invloed.  
Om de ontwikkelingen beter te kunnen duiden, is een nadere analyse nodig. Hiervoor vragen we verderop in deze bestuursrapportage middelen aan om te investeren in monitoring sociaal domein (zie Algemene dekkingsmiddelen, overhead, VPB, onvoorzien). De analyse betrekken wij bij de totstandkoming van de Jaarstukken 2022.